O nome da mostra reflexa a asociación da mitoloxía coma o conxunto de mitos, é dicir, de “narracións maravillosas situadas fora do tempo histórico e protagonizadas por personaxes de carácter divino ou heroico”. A diversidade de temas que alberga o traballo de Ángel Pantoja dificultaba o feito de unificar baixo un solo nome esta exposición. O prantexamento curatorial levouse a cabo dende o respecto á esencia do artista e a súa diversidade temática.
Hai quen poida pensar que esta nova exposición de Ángel Pantoja é «de mal busto». Retomar a iconografía clásica dos bustos gregos e romanos cunha nova lectura onde o xénero queda desprazado e esvaecido parece unha falta de respecto á antiguidade e a ese porte serio, marmóreo e distinguido que transmitían os bustos dos emperadores, filósofos e gobernadores, todos eles, por certo, homes.
Tamén se podería pensar que estas obras son unha parodia ou unha ridiculización da realidade trans, unha aplicación anacrónica ao pasado de vidas e corpos que hoxe en día son moito máis visibles, corpos trans- xenero que reivindican o seu dereito para existir con dignidade, e que denuncian a violencia transfóbica. Por suposto, non se trata diso.
Non hai ningunha burla ou parodia do trans nestes «bustos con bustos». O que nos desvela este traballo artístico de Ángel Pantoja, na miña opinión, é precisamente o do binarismo de xénero, a disolución definitiva dese ríxido marco de referencia para os sexos que foi a división binaria, o pensar que as vidas, os corpos e as sexualidades divídense en dúas. Esa policía do xénero que nos vixía desde os seus dispositivos disciplinantes (a cultura, as ciencias sociais, a educación, o mercado, a familia, a Igrexa, o Estado, etc.) impón a súa lei e o seu castigo a quen se desliza dun xénero a outro, a quen non entra neses cánones, que, coma os da escultura clásica, divídennos en dous. Clásica, clásico, é unha palabra que vén do latín, e que significa «a armada». O carácter militar dun código estético revélase na súa propia etimoloxía. Pero unha estética é tamén un control que exerce o sistema de xénero, un control violento e cruel, como moi ben saben os nenos mariquitas e as nenas chicazos que son insultadas e acosadas cada día nos colexios de todo o mundo. De feito este traballo artrmeza con que se confimostra ha?aístico de Angel é para mín tamén unha metáfora da masculinidade. A metamorfose que él opera nas esculturas mostra hábilmente que todo ese aparato de seriedade, solemnidade e firmeza con que se configura a masculinidade dos homes, non é nada máis que un teatro. Basta unha sinxela operación, unha ciruxía estética, para mostrar a fraxilidade do masculino, e para disolver este xénero.
Nestes bustos vemos unha ciruxía da estética, móstrasenos que a estética é un código variable, aberto, flexible, como o é o xénero. É algo que xa nos ensinaron as maricas plumeras fai moito tempo: o xogo da pluma é unha liberación das marcas do xénero, do estreito corsé da masculinidade. Pero xa non hai tolas. Enterrámolas baixo ese manto da «respetabilidade gai» que recorta a nosa pluma, impulsado por sectores dos gais de dereitas e dos gais machirulos, que son incapaces de ser solidarios con outras causas máis alá da defensa da súa propiedade privada. Contra esa onda de neo-hete-rosexualidad e de boas formas, é reconfortante observar a estes señores axitar as súas plumas, as súas tetas e os seus pelucones dende o pedestal dunha masculinidade destronada.
En contra do que se adoita pensar, o termo «xénero» non xurdiu no ámbito do activismo feminista, que o popularizou nos anos 60 e 70, senón da contorna da mediciña. En concreto foi o médico neozelandés John Money quen acuñou termo «xénero» (gender) nos anos 50 cando comeza a operar (mutilar) a bebés intersexuales, argumentando que os órganos xenitais son manipulables quirúrxicamente e que por tanto o xénero ten unha gran plasticidade. Esta violencia binaria que inaugura Money, quen domestica os
corpos ambiguos para que non o sexan, e opéraos para que sexan home ou muller de forma definitiva e clara, vese investida no traballo de Ángel Pantoja: aquí trátase de dar ambiguidade a uns corpos que non a tiñan. Curiosamente atopamos a mesma etimoloxía na palabra escultura e na palabra escalpelo (skel-, en indoeuropeo, cortar). Do escalpelo mutilador de Money, que cortaba eses clítoris «demasiado grandes» dos bebés intersexuales para convertelos en mulleres «como deus manda», pasamos á escultura liberadora de Pantoja, que nos mostra o fin dos xéneros binarios, a fluidez encantadora dos corpos e as identidades humanas, unha mármore líquida onde todo é posible.
Lugar:
Horario:
Precio: De balde
Visitas guiadas:
Comisariado:
Esta exposición non ten ningún video asociado
Enmarcada no Ciclo de Conferencias de Outono do Musarq (Museo Arqueolóxico de Ourense).